He kākano nō te taunuke o te hue : he tuhinga roa hai whakatutuki i ngā tikanga o Te Tohu Kairangi i Te Kunenga ki Pūrehuroa, Papaioea, Aotearoa

Abstract

Nō roto i ēneki tau tata nei kua kaha kē atu te pihi ake o te pūkōnohinohi a ētahi kia whakamāuitia ō rātau tūreo ā-iwi, otirā, kia mōhiotia tō rātau iwitanga i tō rātau reo. Hoi anō, tēraka hoki ētahi e whakapae ana he nenekara noa te whakamāui i ēneki reo, ā, me mātua aro kē tātau ki te whakamāui i te reo Māori whānui. Ko tā tēneki rangahau he urupare i ētahi o ngā urupounamu kua pihi ake i ēneki take, i ēneki whakataunga e hāngai ana ki te tūreo o Tūhoe. Mātua o ēneki urupounamu ko ēneki nā, he aha tēneki reo te tūreo o Tūhoe?, he wāhi nui tonu ōna mō ōna uri, haere ake nei?, he aha ōna āhuatanga kua rerekē i roto i ngā tau? Hai āpititanga atu ki ēneki urupounamu, i te nui o ngā uri o Tūhoe kai tawhiti i ōna maunga, ka uia anō te urupounamu, me pēhea e ora ai te tūreo o Tūhoe i ngā kāinga ōna kai tawhiti i ōna maunga? Hai urupare i ēneki urupounamu i nanaioretia ngā ariā Kaupapa Māori, Tūhoetanga me te rangatiratanga hai tūāpapa mōna. Ka mutu, i nanaioretia ngā tikanga pūrākau hai uiui i ētahi pākeke o Tūhoe i pakeke ake i roto i tēraka reo me tētahi whānau kai tawhiti i ōna maunga. Me te aha ko ngā kai i hua ake i ēneki nohonga tahitanga e aronui ana ki 1) te hira o te tūreo o Tūhoe ki ōna uri, 2) ōna motuhaketanga, 3) te tipu o tēneki tūreo, otirā, 4) te wāhi ki te tūreo ā-iwi me te reo Māori, haere ake nei. Hai āpititanga atu, ko ngā kōrero mō ngā rautaki whakamāui i te reo whānui me te tūreo ā-iwi i ōna kāinga maha, ahakoa tata, ahakoa tawhiti.