Kia Tiori ngā Pīpī: mā te aha e kōrero Māori ai ngā taitamariki o ngā wharekura o Te Aho Matua? He tuhinga roa hei whakatutuki i ngā tikanga o Te Tohu Kairangi i Te Kunenga ki Pūrehuroa, Papaioea, Aotearoa
Loading...
Date
2015
DOI
Open Access Location
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Massey University
Rights
The Author
Abstract
I ara ake te kohanga reo, nawai ra, ko te kura kaupapa Maori me te wharekura, i te mura o te ahi, i ta te iwi Maori pakanga ki te whakaora i tona reo. Heoi, ka pahemo tona toru tekau tau, a, e ai ki nga tatauranga o na tata nei kei te taheke tonu te taupori o te arero matatau ki te reo Maori. Na reira, kaore ano te puehu kia tau, kei te kakari tonu kia haumanutia ake te reo taketake o Aotearoa. Ka mutu, kua tupu mai he reanga taiohi i nga wharekura, me te aha, he toa taitamariki kei te aro a-kapa hei hapai, hei wawao i te reo kia ora tonu ai apopo. Ko nga whanonga reo me nga waiaro o taua hunga te matapihi ki te oranga o te reo a nga tau e tu mai nei, heoi kaore ano nga pitopito korero mo te reanga taiohi kia aroa nuitia i roto i nga rangahau mo te reo Maori.
Tera ia te tuatau, ma te korero i te reo ka ora taua reo. Na kona i toko ake te patai, ma te aha e korero Maori ai nga taitamariki o nga wharekura o Te Aho Matua? He aha nga whakaawenga e korero Maori ai taua whakatupuranga? Otira, ki a wai, ki hea, hei ahea ratou korero Maori ai?
He mea kawe tenei rangahau i raro i nga tikanga Maori, i Te Aho Matua o nga Kura Kaupapa Maori me ta te Maori kaupapa rangahau. I whaia te rangahau tatauranga hei kohikohi i nga raraunga mo te whanuitanga o te kaupapa, a, ka uiuia nga tangata kia rangona te hohonutanga o nga pitopito korero. E 478 katoa te hunga i whakautu i te rarangi patai i te ipurangi,
otira he akonga o naianei, o mua hoki, no nga wharekura puta noa i Aotearoa. He mea uiui nga pukorero e 51 o nga wharekura e whitu o te rohe o Te Upoko-o-Te-Ika. Ko ratou ma nga taitamariki kei te wharekura tonu e ako ana, ko era kua wehe, kua puta ki te ao whanui, tae atu ki etehi o nga matua me nga pouako.
Na, ehara i te mea he mama tenei mea te tupu mai i te taiao reo Maori. Kua riro ma te matatahi e waha nga tumanako o nga matua ki te oranga o te reo. Otira, he matatini te tuakiri o te taiohi reo Maori, e noho nei i te ao hurihuri, e patukituki ana, e taukumekume, e whiwhiwhi ana. Ara nga moreareatanga, nga akinga me nga whakawai o te aropa, o reo ke, o tikanga ke, o hangarau ke hoki. Ko te whanau, ko te kura, ko te tuakiri ake o te taiohi wharekura, tae atu ki nga whakaawenga o te ao whanui e whakaaweawe mai ana i te korero Maori a tenei reanga.
Description
Listed in 2015 Dean's List of Exceptional Theses
Keywords
Maori youth, Language, Maori language, Social aspects, High school students, Taiohi, Wharekura, Reo Māori, Dean's List of Exceptional Theses